“Roof & Restitutie” vertelt het verhaal van handel, roof en teruggave van kunstwerken uit Nederland voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog, en geeft een goed beeld van de geschiedenis van het restitutiebeleid in Nederland. In 2017 verscheen ‘Roof & restitutie’ als catalogus bij de gelijknamige tentoonstelling. Nu bracht Uitgeverij Waanders het boek uit i.s.m. de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, met een extra hoofdstuk door de originele auteurs.
Door de ongekende verzamelwoede van Hitler en Göring kwamen veel werken van kunsthandelaren en particulieren, zoals Goudstikker en Gutmann tijdens de bezetting in Duitse handen. Na de oorlog stuurden de Amerikaanse Monuments Men een groot aantal kunstwerken terug naar Nederland. Het was aan de Nederlandse Staat om geroofd of onder dwang verkocht werk terug te geven aan de oorspronkelijke eigenaren. Maar toen de vaak Joodse eigenaren hun eigendommen claimden, stuitten ze vaak op een bureaucratische, onwillige overheid. De werken werden ondertussen als Nederlands Kunstbezit verdeeld over de musea, in depot opgeslagen of geveild. Pas eind jaren negentig werd het teruggavebeleid onder internationale druk veel menselijker en volgde een gewetensvolle zoektocht naar de rechtmatige eigenaren.
Slechts een beperkt aantal werken werd ook echt geretourneerd. Zo heeft het voor de erven van kunsthandelaar Goudstikker en die van verzamelaar Gutmann meer dan zestig jaar geduurd, voordat zij in het gelijk werden gesteld. De resterende werken worden sindsdien door de staat beheerd als de collectie Nederlands Kunstbezit. Stukken uit deze NK-collectie vormden de basis van de tentoonstelling.
In de expositie werden werken uit de collectie Nederlands Kunstbezit, met hun vaak schrijnende verhalen getoond. Van enkele schilderijen die men toonde, was de oorspronkelijke eigenaar toen nog steeds onbekend. Bij de tentoonstelling werd een publicatie uitgegeven: Roof en restitutie, geschreven door Rudi Ekkart en Eelke Muller. Deze expositie was het eerste project van de Ter Borch Stichting en kreeg internationale aandacht in de pers. Curator van de expositie was prof. dr. Rudi Ekkart. Sinds 1997 heeft hij als voorzitter van de Commissie Herkomst Gezocht leiding gegeven aan het onderzoek naar de eigenaren van in de Tweede Wereldoorlog geroofde kunstwerken. Op advies van deze commissie werd een ruimhartiger teruggavebeleid ingezet. Historica Eelke Muller was co-curator. Julie-Marthe Cohen van het Joods Historisch Museum stelde het onderdeel Judaica samen. De tentoonstelling werd vormgegeven door Studio Koster Van Lienen (SKVL).
Tijdens de tentoonstelling bleek er een overschot aan informatie en een te kort aan fysieke ruimte. Zo ontstond de opdracht voor SKVL om een boek vorm te geven wat als verdiepingsslag moest gelden van de tentoonstelling. Waar het in de tentoonstelling ging over de geroofde kunst voor, tijdens en na de WOII, gaat het in dit boek voornamelijk over de tijd van het restitutie proces. Per kunstwerk wordt toelichting gegeven over de uittocht en de terugkeer ervan. Dit wordt op informatieve wijze toegelicht en ondersteund door afbeeldingen van de kunstwerken zelf. Het boek biedt ruimte aan ieder geroofd stuk tijdens de WOII wat tot Nederlandse bodem behoorde.
In het boek leest u uitvoerig over de prijsontwikkeling, Joodse kunsthandel en Joodse verzamelaars tijdens de bezetting, Duitse verzamelaars, Recuperatie en restitutie, een nieuw restitutiebeleid en over de sleutelfiguren Stichting Nederlands Kunstbezit.
Rudi Ekkart en Eelke Muller Roof en restitutie De uittocht en gedeeltelijke terugkeer van Nederlands kunstbezit tijdens en na de Tweede Wereldoorlog Nederlands/Engels 216 bladz. 75 illustraties uitg. Waanders NL ISBN 9789462624979 ENG ISBN 9789462624986