De sonate nr. 1 is nog steeds minder bekend dan de tweede sonate van Rachmaninov, en wordt niet zo vaak uitgevoerd of opgenomen. Pianist Lukas Geniušas heeft de originele versie van Rachmaninovs Pianosonate nr. 1 opgenomen in Rachmaninovs eigenste, Villa Senar (acroniem van Sergei & Natalia Rachmaninov) in Hertenstein/Weggis, nabij Luzern in Zwitserland, en dan nog wel op Rachmaninovs eigen piano, een ongewoon lang Steinway & Sons-model, geschonken aan de componist door de fabrikant, ter gelegenheid van Rachmaninovs zestigste verjaardag. Het programma wordt gecompleteerd door Rachmaninovs 4 preludes uit zijn op. 32.

De Pianosonate nr. 1 in D mineur, op. 28, werd voltooid in 1908. Het was de eerste van drie “Dresden-stukken”, samen met de tweede symfonie en een deel van een opera, die werden gecomponeerd in Dresden. In november 1906 was Rachmaninov, met zijn vrouw en dochter, nl. verhuisd naar Dresden om een tweede symfonie te componeren en om de kritieke mislukking van zijn eerste symfonie te verzachten, maar ook om aan de afleiding van Moskou te ontsnappen. Het werk werd een programmasonate, oorspronkelijk geïnspireerd door Goethes Faust. Hoewel Rachmaninov het idee al snel verliet nadat hij met componeren was begonnen, zijn er in de sonate nog steeds sporen van deze invloed terug te vinden.

Toen hij na een concert in Parijs terugkeerde naar zijn landgoed Ivanovka, stopte Rachmaninov in Moskou om de eerste versie van de sonate te spelen voor Nikolai Medtner, Georgy Catoire, Konstantin Igumnov (foto) en Lev Conus. Rachmaninov speelde die ook voor Oskar von Riesemann (die later zijn biograaf werd), die het niet echt geslaagd vond. De befaamde pianist, Konstantin Igumnov, toonde interesse en op zijn voorstel schrapte Rachmaninov ongeveer 110 maten. Met zijn inbreng verkortte Rachmainov het oorspronkelijke 45 minuten durend werk tot ongeveer 35 minuten en voltooide het in april 1908. Igumnov speelde de première van de sonate in oktober 1908 in Moskou, en speelde ook de eerste uitvoeringen van het werk in Berlijn en Leipzig.

Het verschil tussen de originele versie van Sonate nr.1 en de tweede versie, is volgens Lukas Geniušas niet alleen een kwestie van lengte: “Er gaat veel verloren tussen de eerste en de tweede editie. Ik weet dat het tegen de stroom in gaat, maar ik zou deze sonate een van de, zo niet het beste, solopianowerk van Rachmaninov noemen. De verpletterende kracht, pracht en omvang ervan kunnen alleen worden vergeleken met het derde pianoconcert, dat kort daarna werd gecomponeerd”.

Rachmaninov bracht het genre van de prelude naar het hoogste niveau dankzij zijn onbeperkt pianistisch vermogen, muzikale vindingrijkheid en formidabele technische eisen. Sergei Rachmaninov componeerde heel wat preludes voor piano solo. Zijn 24 preluden opusnummers 3, 23 en 32, in alle 24 toonaarden, werden weliswaar op verschillende tijdstippen gecomponeerd en gepubliceerd, en waren dus oorspronkelijk niet bedoeld als een bundel.

Rachmaninovs eerste prelude was deze in es klein, één van zijn “Vier stukken” (“Romance”, “Prélude”, “Mélodie” en “Gavotte”) uit 1887. Hij was toen 14 jaar oud. In juli 1891, het jaar van zijn eerste pianoconcerto, componeerde hij een Prelude in F, die hij ook arrangeerde voor cello en piano. Geen van deze solo pianostukken werd echter tijdens zijn leven gepubliceerd.

In 1892 publiceerde hij “Morceaux de fantaisie” op. 3, vijf pianostukken met als titels, “Elégie”, “Prelude”, “Melodie”, “Polichinelle” en “Serenade”. Rachmaninov componeerde ze nadat hij net afgestudeerd was aan het Conservatorium van Moskou. De prelude die in september 1892 in première gespeeld werd in Moskou, ging al snel een eigen leven leiden. Ze werd als Rachmaninovs visitekaartje, wereldberoemd, maar ze was naar eigen zeggen, ook een blok aan zijn been. Het publiek vroeg nl. op zijn recitals, altijd maar weer opnieuw om ze te willen spelen als toegift, ongeacht wat hij reeds aan veel waardevollere composities voor hen had gespeeld. Rachmaninov vond dit zo erg dat hij zelfs een hekel kreeg aan de prelude.

In 1901 componeerde hij een prelude in sol klein. Deze werd weliswaar pas gepubliceerd als 10 Preludes op.10, nadat hij er in 1903 nog negen had aan toegevoegd. In 1917 componeerde hij om zijn ongelukkig gevoel bij de Oktoberrevolutie te uiten, een prelude in re klein. Hoewel, wanneer hij Rusland twee maanden later verliet, via Helsinki, Kopenhagen en Oslo, richting New York, naast enkele schetsen, hij vrijwel niets van zijn eigen muziek bij zich had, overleefde het manuscript van deze prelude de toenmalige chaos. Ze werd echter pas voor het eerst gepubliceerd in 1973.

De 13 Préludes op. 32, (1910) was de tweede reeks preludes die Rachmaninov (1873-1943) componeerde. Samen met de 10 preludes op. 23 werden alle 24 toonsoorten (majeur en mineur) gebruikt, met uitzondering van cis-mineur, die was door Rachmaninov al gebruikt voor de zo beroemde prelude in diens op. 3 (Morceaux de Fantaisie) uit 1892. De eerste prelude van op. 32 begint met een dramatische C-majeur, gevolgd door een vriendelijk, zacht Siciliaans ritme in bes mineur. De reeks bereikt min of meer haar hoogtepunt bij de tiende prelude in b-mineur. De preludes kenmerken zich, zoals veel van Rachmaninovs pianowerken, door hun virtuoos karakter en lyrische thema’s, in de stijl van de Russische hoog romantiek.

Lukas Geniušas, geboren in 1990 in Moskou, studeerde in 2008 af aan het Chopin Music College Moskou. Hij is laureaat van verschillende prestigieuze internationale competities, met name de zilveren medaillewinnaar van de Tsjaikovski-wedstrijd van 2015 in Moskou en van de Internationale Chopin-wedstrijd van 2010. Geprezen om zijn ‘briljantie en volwassenheid’ (The Guardian) wordt hij uitgenodigd om recitals te geven in de meest prestigieuze zalen over de hele wereld zoals Wigmore Hall, Concertgebouw Amsterdam, Salle Gaveau, Louvre Auditorium, Frick Collection New York, Phillips Collection, Teatro Carlo Felice, Sala Verdi in Milaan en de Grote Zaal van het Conservatorium van Moskou. Hij wordt ook regelmatig uitgenodigd op festivals als la Roque-d’Anthéron, Piano aux Jacobins, Rheingau, het Ruhr Pianofestival, Schloss-Elmau en de Lockenhaus Muziekfestivals.

Lukas Geniušas treedt op met tal van orkesten, waaronder Radio France Philharmonic Orchestra, National de Lyon Orchestra, NHK Symphony Orchestra, City of Birmingham Symphony Orchestra, Stavanger Symphony, St Petersburg Philharmonic, Kremerata Baltica, Russian National Orchestra, Mariinsky Theatre Orchestra, Toronto Symphony, Warsaw Philharmonic onder leiding van dirigenten als Valery Gergiev, Mikhail Pletnev, Leondard Slatkin, Charles Dutoit, Andrey Boreyko, Tugan Sokhiev, Saulius Sondeckis, Antoni Wit en Rafael Payare, om er maar een paar te noemen.

Tracklist:

Piano Sonata No. 1 in D minor, Op. 28

Prelude Op. 32 No. 2 in B flat minor

Prelude Op. 32 No. 7 in F major

Prelude Op. 32 No. 8 in A minor

Prelude Op. 32 No. 13 in D flat major

Rachmaninoff Piano Sonata No. 1 Original version Preludes Op. 32 Lukas Geniušas cd ALPHA997