Dr. Pieter Biesboer, “Delfts zilver, Delftse goud- en zilversmeden en hun merken, 1536-1807”, een magistrale uitgave van Waanders en de kunst.

Delfts zilver uit de 16de – en 17de  eeuw behoort tot de top van de edelsmeedkunst uit de Lage Landen. Deze prachtige publicatie biedt een mooi overzicht van hetgeen er door Delftse zilversmeden vervaardigd is in de periode vanaf 1536 tot 1807, de periode van het Delfts goud- en zilversmedengilde. Wanneer Willem van Oranje in 1572, naar Delft vluchtte, kwamen er vooraanstaande zilversmeden uit Antwerpen in zijn kielzog mee naar Delft. Het strak georganiseerd Delftse zilvergilde kon nu op topniveau gaan produceren. Vanaf het einde van de 16de eeuw tot en met halverwege de 17de eeuw, werden in Delft dan ook absolute topstukken gemaakt. Grote meesters zoals vader en zoon Nicolaes en Adriaen de Grebber, maakten fantastische drinkbokalen, nautilusbekers en tafelstukken. Deze zilveren topstukken vormden het middelpunt van luisterrijke ontvangsten. In de 18de eeuw bedienden zilversmeden zoals Cornelis van Dijck en Dirk van de Goorberg, de Delftse beau monde met topkwaliteit zilver naar de laatste Europese mode. De wijnkoelers, kandelaars, terrines, broodmanden en ook het tafelbestek en dienbestek zorgden ervoor dat hun gasten letterlijk schitterend werden ontvangen.In het boek wordt u als lezer meegevoerd naar de bloeiperiode van het Delfts zilver, de objecten, de vervaardigers en de opdrachtgevers. In de 16de – en 17de eeuw bestonden de pronkstukken met name uit nautilusbekers, drinkschalen en speciale tafelstukken, terwijl in de 18de eeuw, de nadruk meer lag op kostbare toiletserviezen en spektakelstukken als koelvaten, kandelabers, terrines, kraantjeskannen en koffie- thee- en chocoladekannen.
Naast de ca. 150 afbeeldingen en vele details van zilveren en vergulde zilveren voorwerpen, zijn alle merken en biografieën van de meester goud- en zilversmeden van het Delftse gilde opgenomen. Mede door de afbeeldingen van de merken is dit boek tot een onmisbaar naslagwerk geworden.Het boek bevat foto’s van stukken Delfts zilver, waaronder nautilusbekers, tazza’s, dekselbokalen, pronkschotels, toiletserviezen, kraantjeskannen, kandelaars, kandelabers en terrines. Bovendien zijn alle merken en biografieën van de 308 meester goud- en zilversmeden opgenomen, die bekend zijn vanaf 1536 tot 1807, toen het gilde werd opgeheven. In verschillende hoofdstukken wordt aan de hand van archiefgegevens ingaan op de geschiedenis van het Delftse gilde en de ontwikkeling van de Delftse edelsmeedkunst. In het boek zijn daarenboven veel archiefgegevens verwerkt.

“Mijn bedoeling is”, zo schrijft  Pieter Biesboer, “om, behalve een hoofdstuk over het functioneren van het Delftse gouden zilversmedengilde, alle in het gilde gedocumenteerde Delftse meesterzilversmeden te behandelen, een biografie, hun sociale positie, hun merken en hun bewaarde werk over de periode 1536 tot 1807.”  Een dergelijk werk bestond nog niet over de goud- en zilversmeden van Delft, terwijl deze stad toch deel uitmaakte van de reeks Hollandse steden, waar eens een belangrijke productie van zilver plaatsvond, Dordrecht, Rotterdam, ’s Gravenhage, Leiden, Haarlem en Amsterdam. In vergelijking met deze steden is het archief van het goud- en zilversmedengilde van Delft bijzonder goed bewaard gebleven. Vanaf 1610 zijn de jaarlijkse gilderekeningen vrijwel compleet terug te vinden.

In 1502 vaardige Philips de Schone een placaat of wet uit, dat elk stuk gemaakt van goud of zilver door de goud/zilversmid voorzien van zijn meesterteken, na toetsing, dus na gehalte of zuiverheidsonderzoek, gestempeld moest worden met een stadswapen en een jaarletter. Dit om na te kunnen gaan wie de maker was en wie in dat jaar de keurmeester was. In het jaar 1663 werd voor het 1e gehalte zilver ook nog een provincieteken toegevoegd. De gilden ontstonden per plaats in verschillende jaren, waardoor de jaarletters of keurmeesterletters per plaats verschilden.Als één van de weinige steden in Holland, zijn van het Delftse gilde alle koperen insculpatieplaten vanaf het jaar 1591 nog aanwezig, waarin de nieuwe toegelaten meesters hun meesterteken moesten slaan en hun naam moesten graveren. In deze platen werden door de keurmeesters, de naam van de goud/zilversmid, het jaar van beëdiging,  de stadstekens, het provinciestempel en de jaarletters gegraveerd. Dankzij hun merktekens kan men het werk van een Delftse goud- of zilversmid moeiteloos vaststellen. Deze bevinden zich nu in Museum Het Prinsenhof te Delft. In een aparte bijlage is een lijst gemaakt per insculpatieplaat van de daarop aangebrachte meesters en het jaar van hun intrede in het gilde. Verder zijn indexen gemaakt van de verschillende soorten meestertekens, zoals die met letters van het alfabet, die met bloemen of met dieren, vergezeld van de naam van de daarbij behorende goud- of zilversmid.Het boek opent met de productie van Goud- en Zilversmeden in Delft 1536-1807, gevolgd door de Archieven van het Stadsbestuur tot 1813, de Lijst van Hoofden, inschrijvingen van meesters en leerlingen, en de Delftse boedelinventarissen met zilver. In deel II gaat het over Insculpatie platen met merken en namen van 1591-1802 en Jaarletters in het Gildeboek. In dit deel krijgt u ook een alfabetische lijst van goud- en zilversmeden, en het meesterteken en merkreeksen van objecten van Delftse zilversmeden. Deel III bevat de schitterende afbeeldingen van voorwerpen van Delfts zilver, en in deel IV, vindt u de biografieën van Delftse zilversmeden en hun werk tot 1807, werken met onbekende meestertekens uit Delft, en de Index op Meestertekens, flora, dieren, het menselijk lichaam en voorwerpen.

Pieter Biesboer ‘_1944) (foto) deed jarenlang archiefonderzoek naar Delfts zilver. Deze omvangrijke publicatie is hiervan het resultaat. ‘Delfts Zilver’ bevat een schat aan nieuwe informatie en geeft toegang voor verdere studie. Het boek maakt duidelijk waarom de zilversmeedkunst in de 17de eeuw, hoger  aangeschreven stond en kostbaarder was, dan de schilderkunst. Zowel de kunsthistoricus, de sociaal en economisch historicus als de verzamelaar, veilinghouder en liefhebber, zullen het boek kunnen gebruiken als naslagwerk. Een prachtuitgave. Niet te missen!

Expositie Delfts zilver

In Museum Prinsenhof Delft is op dit moment een tentoonstelling, “Meesterstukken van Delftse zilversmeden, 1590-1800”. De tentoonstelling is nog te zien tot en met 3 januari 2021.

Zilver markeert de grote gebeurtenissen in het leven, geeft duiding aan het sociale verkeer en verbindt generaties met elkaar, tot de dag van vandaag. Centraal in de tentoonstelling staat dan ook de sociale functie van de getoonde voorwerpen. Waarom werden deze stukken gemaakt? Waarom had de Nederlandse burgerij zoveel geld over voor deze spektakelstukken? Wat wilden ze ermee illustreren en hoe leidde dat tot de ongekende opbloei van het ambacht in Delft? De tentoonstelling biedt antwoordt op al deze vragen aan de hand van vier thema’s: pronken, ontvangen, verbinden en vieren. Tevens wordt uitgebreid aandacht besteed aan het maakproces en de kwaliteit van een aantal topstukken. In een korte film vertellen bezitters van zilver tot slot over de belangrijke rol die deze zilverstukken spelen in hun families. Bezoekers worden zo uitgedaagd om na te denken over de (emotionele) waarde van zilver. Hoogtepunten uit de vooraanstaande eigen zilvercollectie worden aangevuld met bijzondere bruiklenen uit binnen- en buitenland.Dr. Pieter Biesboer Delfts zilver, Delftse goud- en zilversmeden en hun merken 1536-1807  624 bladz. geïllustreerd uitg. Waanders – Zwolle ISBN 978 94 6262 235 7

https://www.stretto.be/2020/12/12/zilver-met-schwung-een-sublieme-uitgave-van-waanders-en-bonnefanten-maastricht/

https://www.stretto.be/2020/10/13/koninklijk-blauw-het-mooiste-delfts-aardewerk-van-willem-en-mary-alweer-een-prachtuitgave-waanders-en-de-kunst/