Sinds eeuwen ligt het adembenemend mooi Georgië, op het snijpunt van invloedsferen: de oosterse en de westerse. En ook tegenwoordig is dit land in de Kaukasus enerzijds geneigd tot Europa en anderzijds sterk beïnvloed door en onderhevig aan Rusland. Marc Jansen vertelt over de paradijselijke en minder paradijselijke kanten van Georgië.
Georgië, het land van de lekkere chatsjapoeri’s en wijn uit Kacheti, is wel vergeleken met de hof van Eden. Maar het vanouds christelijk Kaukasusland bevindt zich op een breukvlak van invloedssferen. Eeuwenlang moest het van meerdere kanten de klappen opvangen en vreemde invasies ondergaan. Romeinen, Perzen, Byzantijnen, Turken en Mongolen richtten er verwoestingen aan. De Georgische ‘gouden eeuw’, het culturele en politieke hoogtepunt, ligt bijna een millennium terug.
Georgië, het land met zijn vele kloosters, heeft bv. misschien wel de vroegste polyfone traditie van de christelijke wereld. Gelegen op de grens van Europa en Azië, is ook de thuisbasis van een verscheidenheid aan stedelijke zangstijlen met een mengeling van inheemse polyfonie, monofonie uit het Midden-Oosten en laat-Europese harmonie. Georgische artiesten zijn dan ook goed vertegenwoordigd in ’s werelds toonaangevende operagroepen en concertpodia. De zogenaamde “nieuwe Georgische professionele muziekschool”, gebaseerd op de Europese klassieke muziektaal en klassieke muziekvormen (o.a. opera en symfonie) begon in de tweede helft van de 19de eeuw. De grootste vertegenwoordigers van deze school, de Georgische componisten Zakaria Paliashvili, Dimitri Arakishvili en Niko Sulkhanishvili, vermengden deze Europese, muzikale taal met elementen van de Georgische traditionele harmonie en polyfonie.
Begin 19de eeuw kwam Georgië onder de Russische keizer. Na de revolutie van 1917 was het een aantal jaar onafhankelijk, tot de Sovjet-Unie het inlijfde. Een Georgiër, Jozef Stalin, was daar tot 1953 de baas. Sinds 1991 is Georgië opnieuw onafhankelijk. Maar Rusland heeft grote moeite met de Westerse oriëntatie van het land en steunt twee etnische minderheden binnen Georgië, de Abchaziërs en Osseten, in hun separatistische koers, ook met militaire middelen…
Verdeeld over 7 hoofdstukken, leest u over Georgië van de oudheid tot het begin van de Russische heerschappij in 1801 (De oudheid. Kerstening, Bagratiden, de Gouden eeuw, Mongolen), en over Georgië als deel van het Russische keizerrijk, van 1801 tot 1917, (Georgiëvsk, de inlijving door Rusland, Stadhouder, Russische schrijvers, Hervormingen, Intelligentsia). Dit wordt gevolgd door het hoofdstuk over Hoe Soso Dzjoegasjvili uit Gori eerst Koba en toen Stalin werd. 1878-1953, Gori, De Nationale Kwestie, en “Revolutie en onafhankelijkheid”, Georgië tussen 1917-1921, (Revolutie, Onafhankelijkheid, de Sovjetinvasie).
De hoofdstukken 6 en 7 gaan over “Een deel van de Sovjet-Unie onder leiding van een Georgiër, Georgië van 1921 tot 1953”, (Bolsjewisering, Opstand, Beria, terreur, de Tweede Wereldoorlog, Texelse episode, Volkerendeportaties, Stalin als Georgiër) en “De Sovjetgrenzen voorbij, Georgië van 1953 tot 1991”, (Beria versus Chroesjtsjov, Sjevardnadze als parijchef, de Perestrojka, Abchaziërs en Osseten, Radicalisering, de overwinning van Gamsachoerdia). Als laatste hoofdstuk, “Georgië vanaf 1991”, (onafhankelijkheid, Burgeroorlog, de terugkeer van Sjevardnadze, het conflict om Abchazië, de Rozenrevolutie, oorlog met Rusland).
Tot slot: Georgische toekomstperspectieven, tijdtafel, verklarende woordenlijst, bibliografie, geografische namen, en het handig personenregister. “Belaagd paradijs” is een rijk geïllustreerde geschiedenis van Georgië. Het vertelt het verhaal van een fascinerend land, dat altijd een snijpunt van werelden is geweest en dat nog steeds is. Zeker lezen.
De Amsterdamse historicus, Marc Jansen (°1946) (foto), was na zijn studies aan de Universiteit van Amsterdam, eerst verbonden aan de Universiteit van Utrecht (1980-1981) en later aan het Internationaal Instituut voor Sociale geschiedenis (1982-1986). Sinds 1987 is hij hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, Hij woonde enkele jaren in Moskou en doorkruiste de voormalige Sovjetunie. In 1980 verscheen zijn proefschrift “Een showproces onder Lenin: het voorspel van de grote terreur”, gevolgd door diverse boeken en artikelen over de Russische en Sovjetgeschiedenis, o.a. “Een geschiedenis van Rusland” en “Grensland. Een geschiedenis van Oekraïne” (2014) (foto).
Marc Jansen Belaagd paradijs Een geschiedenis van Georgië 195 bladz. geïllustreerd uitg. Van Oorschot ISBN 9789028223073