In een eerder boek over het werk van Hannah Arendt, besprak Joop Berding vrijwel al haar gepubliceerde werken, waaronder ook haar correspondentie en haar dagboeken. Hij besprak dit in 12 hoofdstukken, met steeds naast de inhoud van het desbetreffend werk, aandacht voor de context waarin het verscheen (biografisch, politiek, intellectueel) en de verbanden met essays uit dezelfde periode. Nu verscheen zijn nieuw boek over Hannah Arendt, en wel in de magnifieke, nieuwe reeks “Levenswijsheden” van KokBoekencentrum, waarin reeds Erasmus, Ignatius van Loyola en Kierkegaard verschenen.
Filosofie is als normatieve wetenschap en descriptief onderzoek, even moeilijk eenduidig te definiëren als de begrippen schoonheid en liefde. Beminnen, houden van en liefhebben, zeggen daarentegen zo veel meer. Zo ook de werkwoorden beschouwen, bezinnen, analyseren, denken en nadenken, in verband met het wel en wee van de mensheid. Haar leven lang boog Hannah Arendt (1906-1975) zich over de onzekere grens tussen goed en kwaad. Ze leidde een leven dat een cruciaal hoofdstuk in de geschiedenis van het Westen omvatte, een tijd waarin onze ideeën over de mens en zijn waarde, schuld en verantwoordelijkheid, opnieuw werden gedefinieerd, en waarin zij uitgroeide tot één van de belangrijkste denkers van de 20ste eeuw.
Als dochter van Joodse ouders, groeide Hannah Arendt uit Linden nabij Hannover, op, in het woelige Duitsland van de jaren ‘30, waar ze zich vanaf jonge leeftijd volledig toelegde op de filosofie. In 1910 verhuisde de familie naar het Oost-Pruisische Königsberg, en in 1924 startte ze haar studie filosofie en theologie in Berlijn. Ze vervolgde haar studie in Marburg bij de Duitse filosoof Martin Heidegger (foto). Ze begon een relatie met hem, maar enkele jaren later, werd hij net als zo vele andere, niet-joodse intellectuelen, een fervent aanhanger van het nazisme. Hannah Arendt was als joodse daarentegen actief in de zionistische politiek. Ze werd dan ook gedwongen het land te ontvluchten en zou zich tot aan haar overlijden in New York, buigen over de aard van het kwaad, de mens, liefde en politieke theorie.
Haar “ontdekking” van het kwaad, gesymboliseerd in “Auschwitz”, als een bewust, ambtelijk-technologisch voltrokken genocide, werd het centraal thema in haar denken. In Jeruzalem startte op 11 april 1961 het Eichmann-proces, dat Arendt als journaliste nauwgezet volgde. Ze werd hoogleraar aan de University of Chicago en bleef dat tot 1968. Daarna werd zij hoogleraar aan de New School for Social Research in New York tot aan haar overlijden in 1975. Haar driedelig werk, “The Origins of Totalitarianism” (1951), leverde haar bekendheid bij een enigszins “breed” publiek op.
Het publicitair leven van Hannah Arendt omvatte 90 jaar, van haar eerste studie, haar proefschrift over St.-Augustinus uit 1928 tot en met de meest recent verschenen postume bundel “Thinking without a banister” uit 2018. Daartussen zitten dus allemaal boeken, essays, lezingen en colleges, interviews, een uitgebreid dagboek (begonnen in 1950) en correspondenties, plus teksten die niet zijn gepubliceerd, maar wel via archieven te raadplegen zijn. Uit het oeuvre van Arendt koos hij 284 citaten, ingedeeld in 12 thema’s, identiteit, vluchtelingen en mensenrechten, werelden, liefde, beginnen, opvoeding en onderwijs, politiek en vrijheid. Deze citaten worden voorafgegaan door een beknopte thematische biografie en afgesloten met “Hannah Arendt en het maken van onderscheid”, een essay over haar levensfilosofie. Suggesties voor verder lezen “Meer over Hannah Arendt en haar denken”, ronden het boek af.
“De citaten zijn gekozen uit het hele gepubliceerde oeuvre van Hannah, inclusief enkele briefwisselingen en haar “Denktagebuch 1950-1973”, zo lezen we. “Ze laten de breedte en de diepte van haar denken zien, op alle mogelijke gebieden. De citaten maken in vrijwel alle gevallen onderdeel uit van een veel uitvoeriger redenering of betoog. Toch kunnen de meeste heel goed ‘op zichzelf ’ staan. Voor de context zij de lezer verwezen naar het inleidend biografische hoofdstuk en naar de afsluitende beschouwing over de levenswijsheid van Arendt.”
Joop Berding (°1954) is schrijver van een groot aantal (pedagogische) boeken en werkte tot oktober 2017 als hogeschooldocent, opleidingsmanager en praktijkonderzoeker op Hogeschool Rotterdam. Joop heeft als (co)auteur en co(redacteur) een kleine twintig boeken op zijn naam, alsmede vele artikelen in boeken en tijdschriften. Veel daarvan gaan over de pedagogiek van John Dewey en de pedagogiek van Janusz Korczak. In de afgelopen jaren publiceerde hij ook over Hannah Arendt, die ook in zijn aanstaande publicatie weer centraal staat.
Berding begon in 1974 zijn loopbaan als onderwijzer in Waddinxveen en Den Haag en vervolgde deze na ruim tien jaar als onderwijs- en welzijnsambtenaar en als gvo-consulent bij de gemeente Den Haag. Daarna maakte hij de overstap naar het Ministerie van VWS waar hij een aantal jaren werkte als beleidsmedewerker Jeugdbeleid. Na een korte periode op de pabo van de Ichthus Hogeschool te Rotterdam werkte hij vijf jaar als onderwijsbegeleider bij de CED-Groep, eveneens in Rotterdam. In 1999 promoveerde hij aan de Vrije Universiteit op het proefschrift De participatiepedagogiek van John Dewey. Opvoeding, ervaring en curriculum. Meest recent verschenen van zijn hand Opvoeding en onderwijs tussen geduld en ongeduld. Een uitgave van Cyclus, Uitgeverij Garant (Antwerpen-Apeldoorn), Ik ben ook een mens. Opvoeding en onderwijs aan de hand van Korczak, Dewey en Arendt (2016, Culemborg: Phronese), derde druk in 2019, Aan het werk met Hannah Arendt. Professionals over onderwijs, zorg en sociaal werk (red., 2017) en Schoolpedagogiek voor het basis- en voortgezet onderwijs. Wouter Pols en Joop Berding (vierde, geheel herziene druk, 2018).
Hannah Arendt Levenswijsheden, samengesteld door Joop Berding bladz. uitg. Kokboekencentrum ISBN