Vrijdag, 27 januari, opende in het Cobra Museum voor Moderne Kunst Amstelveen, een opvallende drieluik-tentoonstelling, als opening van het jubileumjaar ’75 Jaar Cobra’. “Wij kussen de aarde” laat de artistieke ontwikkeling van Deense moderne kunstenaars in de periode voorafgaand aan Cobra zien. Voor het eerst buiten Denemarken, wordt een groot overzicht van topstukken van zo’n 100 werken van ruim 25 kunstenaars getoond. Waanders Uitgevers publiceerde het boek bij de expositie.
Het schitterend Cobra Museum voor Moderne Kunst Amstelveen, ontworpen door architect Wim Quist, is een museum voor moderne en hedendaagse kunst in de Noord-Hollandse plaats Amstelveen. Het museum heeft een omvangrijke collectie kunst van Nederlandse moderne kunstenaars, vooral van de leden van de Cobra-beweging. Daarnaast organiseert het museum tijdelijke tentoonstellingen van (inter)nationale avant-garde kunstenaars.
Karel Appel ontmoette Corneille in de periode 1940-1943 tijdens zijn studie kunst aan de prestigieuze Rijksacademie in Amsterdam. In 1946 reisden de twee naar Luik, waar ze in 1947 een gezamenlijke tentoonstelling inrichtten. Appel en Corneille reisden ook samen naar Parijs. Bij Appels terugkeer ontmoette hij Constant en in 1948 exposeerde hij, Constant en Corneille in Amsterdam. Samen met Anton Rooskens, Theo Wolvecamp en Jan Nieuwenhuys (de broer van Constant), vormden de drie op 16 juli 1948, de Nederlandse Experimentele Groep. Op 8 november van datzelfde jaar hielp Appel mee aan de oprichting van CoBrA.
In de jaren 1934-1948 ontwikkelde zich een spontane, abstracte kunstvorm die uniek was voor Denemarken en later een belangrijke wegbereider zou zijn voor de Cobra-beweging (1948-1951). De kunstenaars die Cobra begonnen kwamen uit Nederland, België en Denemarken. De Nederlandse en Belgische kunstenaars waren relatief jong, in tegenstelling tot de Deense kunstenaars die gemiddeld tien à vijftien jaar ouder waren. Zij hadden voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog al een artistieke ontwikkeling doorgemaakt en veel kunst tentoongesteld. Daarmee hadden ze een grote invloed op de jongere generatie Cobra-kunstenaars. Nog niet eerder werd een tentoonstelling buiten Denemarken aan dit onderwerp gewijd. “Wij kussen de aarde” doorbreekt bovendien de traditionele canon van de kunstgeschiedenis en toont ook vrouwelijke kunstenaars en kunstenaars die in de conventionele Deense en internationale kunstgeschiedenis vaak genegeerd werden, zoals Else Alfelt, Franciska Clausen, Rita Kernn-Larsen en Elsa Thoresen.
In 2023 is het 75 jaar geleden dat de revolutionaire Cobra-beweging werd opgericht in Parijs. Het Cobra Museum voor Moderne Kunst in Amstelveen viert dit jubileumjaar met een groots tentoonstellingsprogramma. Cobra (1948-1951) was een internationale beweging van jonge, vooruitstrevende kunstenaars die kleurrijke, expressief-spontane kunst maakten. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog veroorzaakten zij een revolutie: een doorbraak in de moderne kunst die tot op de dag van vandaag doorwerkt in kunstopvattingen en kunstuitingen. De naam Cobra is een samenstelling van Copenhagen, Brussel en Amsterdam, de hoofdsteden waar de oprichters van deze kunstenaarsgroep vandaan kwamen. Zo kwam Jorn uit Denemarken, Dotremont en Noiret uit België, Appel, Corneille en Constant uit Nederland. Naast deze grote namen maakt het Cobra Museum zich sterk voor een inclusieve benadering van de Cobra-beweging en rekt met regelmaat de traditionele Cobra-canon op. In 2019 was er bijvoorbeeld een grote tentoonstelling “Nieuwe Nuances” speciaal gewijd aan vrouwelijke kunstenaars in en rondom Cobra.
Centraal staan ontwikkelingen in de Deense moderne kunst met belangrijke thema’s als seksuele vrijheid, politiek, provocatie, experiment en spontaniteit, die later zo’n grote invloed op Cobra zouden hebben. Speciale aandacht is er voor het oeuvre van het kunstenaarskoppel Sonja Ferlov (Denemarken) en Ernest Mancoba (Zuid-Afrika). Beiden waren betrokken bij de oprichting van de Cobra-beweging in Denemarken. Het intrigerend werk van Ovartaci vormt het laatste deel van het drieluik. Ovartaci, geboren als Louis Marcussen, bracht het grootste gedeelte van zijn leven door in een psychiatrisch ziekenhuis en werd door Deense Cobra-leden bewonderd. Het is een ode aan de verbeelding en inspiratie van deze Deense kunstenaar die in 1985 op 91-jarige leeftijd overleed. Ovartaci was dé ontdekking van de Biënnale van Venetië in 2022.
In het eerste deel van de tentoonstelling is het ontstaan van de Deense abstract-surrealistische kunst in de jaren dertig te zien. Hierbij speelden het kunstenaarscollectief Linien (“de lijn”) dat in 1934 werd opgericht en het gelijknamige tijdschrift een leidende rol. Het tweede deel van de tentoonstelling spitst zich toe op één van de meest radicale Deense kunstenaarscollectieven: Helhesten (1941 – 1944), met eveneens een gelijknamig tijdschrift (‘het hellepaard’). Helhesten werd geïnitieerd door Asger Jorn. Onder de vele andere betrokken kunstenaars waren Ejler Bille, Henry Heerup, Carl-Henning Pedersen en Else Alfelt.
De tentoonstelling Wij kussen de aarde. Deense moderne kunst 1934-1948 is samengesteld door gast-conservator Pim Arts in samenwerking met Hilde de Bruijn, die ook verantwoordelijk was voor het concept van dit Deense drieluik. Pim Arts studeerde Kunstgeschiedenis en behaalde zijn Master Degree aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij behaalde een tweede master titel in Curatorial Studies aan de Universiteit van Amsterdam. Arts bekleedde sindsdien curator-functies bij het Cobra Museum, het Rijksmuseum, de Karel Appel Foundation en Museum Catharijneconvent.
Tentoonstelling in het Cobra Museum voor Moderne Kunst Amstelveen nog tot 14 mei 2023
Wij kussen de aarde Deense moderne kunst 1934-1948 geïllustreerd 135 bladz. Nederlands/Engels uitg. Waanders ISBN 978 94 6262 466 5