Humor helpt ons afstand te nemen van onze meningen en ze in twijfel te trekken. Het is niet alleen een wapen tegen fanatisme, maar ook een basisvereiste voor openheid en vrije meningsvorming. In zijn aanstekelijk boek maakt Yves Bossart een verhelderende filosofische rondgang door de wereld van humor.
Mensen houden van dingen die hen aan het lachen maken, maar hebben we overwogen of dat een goede zaak is? Sommige filosofen, onder wie Plato, dachten dat het komische slecht voor je was. De meeste moderne denkers hebben de neiging om daar afstand van te nemen, maar debatteren nog steeds over wat wel en niet moet worden uitgelachen. Maar, waarom lachen we überhaupt, wat gebeurt er eigenlijk met lichaam en geest als we iets grappigs vinden? Is humor alleen een kwestie van smaak, kent het ethische grenzen – en welke gedachten hadden Plato, Nietzsche en Kant over dit oer menselijk fenomeen?
Eén ding is duidelijk: humor helpt ons door moeilijke tijden heen. Humor ontregelt én stelt ons in staat om enige afstand te nemen en zaken ter discussie te stellen. Gezien de universaliteit van lachen, lijkt humor, zowel verbale als non-verbale, een van de belangrijkste elementen van de menselijke conditie te zijn. Hoewel de filosofie er gedurende het grootste deel van haar geschiedenis een merkwaardig negatieve kijk op had, beginnen recentere denkers af en toe de voordelen van lachen aan te prijzen.
Veel beroemde denkers, zoals Thomas Hobbes en René Descartes , schreven het meeste gelach toe aan een gevoel van superioriteit ten opzichte van anderen. Immanuel Kant steunde het idee dat lachen werd veroorzaakt door de ongerijmdheid van wat we verwachten dat er zal gebeuren en wat er gebeurt. Een goede grap, redeneerde hij, schept verwachtingen, die vervolgens ‘in niets’ worden opgelost. Dit idee, dat humor gebaseerd is op verschillen in verwachtingen en werkelijkheid, heerst zowel in de filosofie als in de psychologie. Aristoteles stelde dat een goed leven leiden vereist dat je van tijd tot tijd geniet en dat humor daar een onderdeel van is. Hij beweerde verder dat geestig zijn een deugd is. Thomas van Aquino voerde aan dat, zoals slaap zorgt voor fysieke rust, lachen zorgt voor psychologische rust.
In zijn boek over de evolutie, de esthetiek en de ethiek van humor als levenskunst, geeft Bossart samen met diverse beroemde filosofen, antwoorden op de vragen, waar komt de lach vandaan, waarom vinden we iets grappig, is humor een kwestie van smaak, waar mag je om lachen en is een goed leven zonder humor denkbaar? Als slotwoord, is humor filosofie? “Trotzdem Lachen. Eine kurze Philosophie des Humors” werd vertaald door Gerrit Bussink en Izaak Hilhorst.
De Zwitserse filosoof, auteur en moderator, Yves Bossart (1983) studeerde filosofie, musicologie en geschiedenis aan de universiteiten van Luzern, Zürich en Heidelberg. In 2012 promoveerde hij aan de Humboldt Universiteit in Berlijn op het onderwerp “Esthetica naar Wittgenstein . Een systematische reconstructie”. Hij werkte als leraar op een middelbare school en is sinds 2013 redacteur en producent van het programma “Sternstunden Philosophie” van de Zwitserse radio en televisie (SRF). Sinds januari 2017, is hij ook de presentator van de show die op zondag wordt uitgezonden op SRF 1. In 2014 verscheen zijn filosofisch introductieboek “Ohne Heute gäbe es morgen kein Gestern. Philosophische Gedankenspiele”. Bossart geeft regelmatig interviews, lezingen en modereert discussies, en is vaak te gast op de Zwitserse radio en televisie. Zijn zorg is nl. om filosofische vragen op een begrijpelijke, realistische en onderhoudende manier over te brengen.
De Deens-Nederlandse Stine Jensen (1972) is filosoof, schrijver en programmamaker. Ze werd in Denemarken geboren maar het gezin Jensen emigreerde naar Nederland. Ze studeerde literatuurwetenschap en filosofie in Groningen, waarna ze verder ging aan de Universiteit van Maastricht en promoveerde op “Waarom vrouwen van apen houden. Een liefdesgeschiedenis in cultuur en wetenschap”. Voor haar kinderboekendebuut, “Lieve Stine, weet jij het?”, kreeg Jensen in 2015, een Zilveren Griffel. In dit boek legt ze een relatie tussen de vragen die kinderen zichzelf stellen en het werk van grote filosofen.
Yves Bossart Een kleine filosofie van de humor Met een voorwoord van Stine Jensen 143 bladz. Alfabet Uitgevers ISBN9789021342320