Robert Oppenheimer (1904-1967) was de briljante wetenschapper en organisator achter het ultrageheim “Manhattan Project”, waarmee de VS de eerste atoombom ontwikkelde. Oppenheimer was een complexe persoonlijkheid, die ook een brede culturele belangstelling had. Dr. Frans Kingma (fysicus en literator) en drs. Machiel Kleemans (fysicus en historicus) publiceerden over hem een boek.
Begin 20ste eeuw, in het gouden tijdperk van de natuurkunde, zette een groep wetenschappers het bestaand wereldbeeld nl. op zijn kop. Met hun baanbrekende onderzoeken veroorzaakten zij een wetenschappelijke golf die leidde tot een compleet nieuwe kijk op de wereld. Het tijdperk van de relativiteitstheorie en de kwantummechanica was echter ook het tijdperk van oorlogen en revoluties. Zo zorgde de ontdekking van radioactiviteit voor een doorbraak in de wetenschap, maar leidde uiteindelijk ook tot Hiroshima en Nagasaki.
Meermaals discussieerde o.a. Albert Einstein met Marie Curie, Werner Heisenberg en Niels Bohr in het Brusselse Hotel Métropole over nucleaire wetenschap. De wetenschappers, theoretici en experimentalisten kwamen er van 30 oktober tot 3 november 1911 samen op uitnodiging van Ernest Solvay (1838-1922). Het ultiem resultaat was een nucleaire kettingreactie. Zonder het erts van Union Minière zou de VS in 1945 niet genoeg splijtbaar materiaal gehad hebben. De meerderheid van het Uranium voor het Manhattanproject kwam van de Shinkolobwe-mijn in Belgisch-Congo.
Robert Oppenheimer, ‘de vader van de atoombom’ (foto), was een briljante, maar controversiële natuurkundige, die uiteindelijk vanwege zijn vermeende communistische sympathieën als bedreiging voor de Amerikaanse staat werd gezien en gedwongen moest aftreden als nucleair adviseur van de regering. In “Splinters van de zon” wordt verteld over het omstreden leven van Oppenheimer, zijn fysica, zijn scholing in Europa, zijn banden met Nederland, de bom en over de risico’s.
In het voorwoord lezen we dat de auteurs aandacht besteden aan diverse facetten van de persoon Robert Oppenheimer, delen van zijn leven, zijn denken en werk, de projecten waaraan hij heeft gewerkt en de mensen die erbij betrokken zijn geweest. Ook lezen we dat het gaat over fysica en kernwapens, over geopolitieke geschiedenis en stralingsrisico’s, en vooral ook over zijn culturele belangstelling voor letterkunde, filosofie en poëzie.
Dit boek verschijnt trouwens mede in het kader van het belevingsfestival “Doctor Atomic” in Utrecht. Centraal bij het festival staat de opera van de beroemde hedendaagse componist John Adams, Doctor Atomic, een productie van Stichting LustrumOpera. Daarin is Robert Oppenheimer de hoofdpersoon, in zijn ambivalente houding voor wetenschap en vooruitgang. Zodra het publiek de Utrechtse Werkspoorkathedraal binnenstapt, waant het zich in het Los Alamos van 1945. Door middel van kunst, livemuziek en inspirerende vertellers word je aan het denken gezet over de gevolgen van de menselijke creatiedrang. Je ontmoet de wetenschappers van het Manhattan Project en wanneer de avond valt, begint de opera Doctor Atomic. Christopher Nolan schreef en regisseerde de film Oppenheimer met Cillian Murphy in de hoofdrol. De film komt uit in de zomer van 2023.
Frans Kingma is experimenteel fysicus, stralingsdeskundige en literator (o.a. Spiegellevens en De Cyclus van het mes). Machiel Kleemans is theoretisch fysicus. Hij verricht onderzoek naar de geschiedenis van de natuurkunde in de Koude Oorlog.
Frans Kingma, Machiel Kleemans Splinters van de zon Fragmenten uit leven en werk van J. Robert Oppenheimer 221 bladz. geïllustreerd uitg. Walburgpers ISBN 9789464562231