Albert Veen uit het Drentse Hoogeveen wachtte een uitzonderlijk lot. In 1810, werd hij nl. ingeloot om dienst te nemen in het leger van Napoleon. Hij wist weliswaar toen nog niet dat hij 2 jaar later de gruwelijke veldtocht naar Moskou en de genadeloze Russische winter zou meemaken…

Na een staatsgreep in 1799, liet generaal Napoleon Bonaparte zich in 1804 tot keizer van Frankrijk uitroepen. Vervolgens wist hij een groot deel van Europa onder zijn gezag te brengen, ook de Bataafse Republiek (1795–1806) en Vlaanderen. Napoleon stelde in 1812, “La Grande Armée” samen, een reusachtig groot leger, bestaande uit verschillende nationaliteiten, mogelijk gemaakt door de 7 Coalitieoorlogen, gevoerd tussen 1792 en 1815, tussen Frankrijk en wisselende samenwerkingen tussen Oostenrijk, Pruisen, Groot-Brittannië, de Nederlandse Republiek, de Italiaanse staten, het Ottomaans rijk, Spanje, Portugal, Rusland en Zweden. Naarmate zijn macht in Europa groeide, groeide ook de omvang van zijn “internationale” Grande Armée. Na de mislukte veldtocht naar Rusland werd zijn Grande Armée echter compleet verslagen.

In 1812 marcheerde dat leger Rusland binnen, formeel omdat tsaar Alexander I uit de anti-Britse handelsblokkade was getreden. De Russische veldtocht eindigde uiteindelijk met de ondergang van de ongenaakbaar gewaande Napoleon, want de Russen achtervolgden hem tot… in Parijs. De Russische  Veldtocht, Borodino (“Bataille de la Moskowa”), de brand van Moskou, en de nachtmerrie aan de Berezina, was een ontaarde oorlog, een slachting tegen een onzichtbare vijand. De brand van Moskou had driekwart van de stad verwoest en van de 691.500  soldaten, overleefden er nauwelijks 20.000. De Russen noemden de veldtocht, “Otetsjestvennaja Vojna”, de “Vaderlandse Oorlog”.

Bij dit gruwelijk avontuur waren ook jongemannen, soldaten/lotelingen uit de regio’s België en de voormalige Bataafse Republiek. Maar liefst 53.000 namen zijn bekend van Nederlandse jongemannen die tussen 1797 en 1814, als Hollandse regimenten onder Franse vlag hebben gestreden. Tot de val van Napoleon in 1814 zouden vele tienduizenden Nederlandse mannen verplicht dienen in het Franse leger. Zij vochten in Duitsland, Spanje, Polen en Rusland en namen deel aan de Slag bij Borodino en de Slag bij Leipzig

Onder de duizenden Nederlanders/Hollanders waren ook Drentse jonge mannen.  Deze Drentse lotelingen, o.a. de 22-jarige turfsteker Albert Veld uit Krakeel (nu een wijk van Hoogeveen), kregen in een militair depot in Groningen hun uniform en een nummer, en beleefden vervolgens de vreselijke tocht bij 40 graden onder nul, door de ijskoude, Russische winter. Sommigen die het overleefden schreven onthutsende memoires.  Wil Vening, pseudoniem van Wilhelmina Catharina de Boer-de Groot (1924-2006) schreef er in 1975, een boek over, “Albert, een Drentse loteling naar Moskou”.

In “Ik bepaal!” plaatst historicus Hans van Koningsbrugge Napoleons relatie met Nederland in een bredere context. Hij schetst een beeld van een tumultueuze tijd, van de opkomst en ondergang van het Koninkrijk Holland onder Louis Napoléon (foto), de jongere broer van Napoleon, die in 1806 uitgeroepen werd tot koning van het Koninkrijk Holland, tot de dramatische veldtocht naar Moskou. In 1810, had Napoleon weliswaar zijn jongere broer van de Hollandse troon gestoten en diens koninkrijk ingelijfd bij het Keizerrijk. Het gevolg was o.a. dat alle twintigjarige jongemannen moesten deelnemen aan een door de civiele autoriteiten georganiseerde loting voor dienstplicht, eerst in Limburg en later in de rest van Nederland. Door nieuwe inzichten uit enkele dagboeken die zich in het Drents Archief bevinden, kunnen we drie “gardes d’honneur” volgen, die als lotelingen gedwongen in Franse dienst moesten. Hun verhalen o.a. over de opmars naar Minsk, onthullen het dagelijks leven in Napoleons leger en de tragische val van het Franse Keizerrijk.

Hans van Koningsbrugge, hoogleraar Geschiedenis en Politiek van Rusland aan de Rijksuniversiteit Groningen en specialist in Russisch-Nederlandse betrekkingen, is directeur van het Groninger Instituut voor Midden- en Oost-Europese Studies.

Hans van Koningsbrugge Ik bepaal! Napoleon en Nederland 182 bladz. geïllustreerd uitg. Noordboek – Van Gorcum ISBN  9789464713480