Op deze cd zingt “Trigon” kerstliederen uit 15de– en 16de -eeuwse, Nederlandse handschriften van de Moderne Devotie beweging, waaronder een handschrift afkomstig uit een vrouwenklooster in de buurt van Utrecht, een handschrift afkomstig uit het voormalig Soeterbeeck convent, het handschrift Tongeren en een handschrift uit Zwolle/de IJsselvallei. Daarnaast kozen ze enkele liederen uit een handschrift afkomstig van het ‘rondebegynhof Amsterdam’ uit het begin van de 17de eeuw.
De Moderne Devotie, een spirituele vernieuwingsbeweging binnen de middeleeuwse katholieke kerk, kwam op gang aan het eind van de veertiende eeuw. Het was een tijd van grote onzekerheid, de pest woedde in heel West Europa en er was altijd wel ergens oorlog. Hun toewijding aan het navolgen van Christus bracht de Moderne Devoten verlichting en troost. Grondleggers waren Geert Groote uit Deventer (1340-1384) en Thomas a Kempis (1380-1472).
Zoals in alle hervormingsbewegingen, schrijft Margot Kalse in het bijhorend boekje, wilde men terug naar de bron van het geloof van de eerste christenen en samen leven in eenvoud en soberheid met zo min mogelijk bezit. De muziek van de Moderne Devotie was puur en eenvoudig en daardoor heel toegankelijk. Zo zie je de ideeën van de beweging terugkomen in de muziek. De meeste liederen zijn eenstemmig, maar voor het grote feest Kerstmis zijn er veel meerstemmige liederen genoteerd. Er zijn liederen in het Latijn, in het Middelnederlands en in gemengd Latijn-Nederlands. Hiervan is het nu nog bekende kerstlied In dulci iubilo een voorbeeld.
De muziek, schrijft ze, die de Amsterdamse begijnen zongen in het begin van de zeventiende eeuw sluit, hoewel later genoteerd, naadloos aan op de muziek van de Moderne Devotie. De begijnen woonden op dat moment midden in een stad die sinds de Alteratie van 1578 en de plakkaten van de Staten van Holland uit 1580 de openlijke viering van de mis en de prediking voor de rooms-katholieke stadsgenoten had verboden en alleen katholieke rituelen duldde als die plaatsvonden zonder enige vorm van uiterlijk vertoon. Dit terwijl rooms-katholieken bijna de helft (47%) van de bevolking van de Republiek en de Generaliteitslanden vormden!
In de middeleeuwen, vervolgt ze, besteedde men veel aandacht aan de emoties van de figuren rondom Maria en Jezus. Bijvoorbeeld Josef, die, zoals in het evangelie van Mattheus staat, aanvankelijk weg wilde gaan bij Maria, toen bleek dat ze zwanger was van een ander. Maar door tussenkomst van een engel bleef hij toch bij Maria. Ook koning Herodes komt veel voor in de liederen en de kindermoord die hij veroorzaakte wordt breed uitgemeten. Men had gevoel voor drama!
Trigon zingt het Latijn uit deze handschriften niet in de standaard uitspraak, het Kerklatijn. In de Middeleeuwen was het Kerklatijn, dat in feite de Italiaanse uitspraak was, nog geen gemeengoed. Het Latijn was een dode taal die werd geïmporteerd. Men sprak het uit en zong het in de eigen tongval. Zo ook in de Nederlanden. Margot Kalse heeft een reconstructie gemaakt van de Nederlandse uitspraak van het Latijn door uit te gaan van hoe de uit het Latijn afkomstige woorden in het Nederlands nog steeds uitgesproken worden. Opgenomen in de Dorpskerk van Zoeterwoude-Dorp in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. Een heel originele kerst cd, een ontdekking. Warm aanbevolen.
Het ensemble Trigon, (Marijke Meerwijk, sopraan, Margot Kalse, alt-mezzo en leiding en Esther Kronenburg, sopraan) opgericht door artistiek leider Margot Kalse in 1998, staat voor een levendige, authentieke uitvoering van vocale, middeleeuwse muziek die ze vanuit de originele notatie zingt. Trigon was winnaar van de International Young Artist’s Presentation te Antwerpen in 1998. Sindsdien werd zij uitgenodigd door het Festival van Vlaanderen Antwerpen, Tongeren en Brugge (BE) en door het Holland Festival Oude Muziek Utrecht (NL). Verder trad Trigon op in de Early Music Series van de Warwick Arts Society (E), de Netwerk-serie van de STOOM (NL), de Dag van de Oude Muziek te Alden Biezen (BE), het Festival voor oude muziek van Brezice in Slovenië en op vele andere podia in binnen- en buitenland. In 2000 verscheen Trigons cd ‘Music for Candlemas’, met gregoriaans en vroege polyfonie uit de École de Notre Dame, op het label Passacaille. In het kader van het project Gregoriaans en Moderne Devotie in de Lage Landen (1350-1550), Schatgraven in ons cultureel erfgoed, zong Trigon het programma Liederen van licht en troost.
Tracklist :
- Ave celestis regina a2 (Utrecht, ca. 1480)
- Ons is gheboren nu ter tijt a2 (Utrecht)
- Septem gaudia beate Marie: Gaude virgo a1(Utrecht)
- Ave maris stella a2 (Utrecht)
- Laet ons mit hoegher vrolicheit a1 (Utrecht)
- Ave maris stella a2 (Begijnhof Amsterdam, after 1609)
- Ave Maria, O suijver maecht a2 (Begijnhof Amsterdam)
- Iubilemus singuli a3 (IJsselvallei / Zwolle)
- O suver maecht van Ysrahel a1 (Utrecht)
- Nicolai solempnia a3 (Utrecht)
- Het viel een hemels dauwe a2 (Soeterbeeck)
- Een kindekijn is ons gheboren / Die coninghen uut orienten a1 (Utrecht)
- Ad festum leticie a2 (Soeterbeeck)
- Laet ons mit hartzen reyne / Ons is een kint gheboren a1 (Utrecht)
- Iubilus Bernardi: Ihesu dulcis memoria a2 (Utrecht)
- O maiestas deica a3 (Utrecht)
- Regi psallens hec contio a2 (Utrecht)
- Universalis ecclesia a3 (Utrecht)
- Totus mundus sit iocundus a2 (Utrecht)
- In dulci iublio a2 (Tongeren)
A MEDIEVAL CHRISTMAS, Songs From the Netherlands from the 15th and 16th century manuscripts Anonymous Trigon ensemble cd Aliud ACD BN 104-2