De kritische theorie was een door Hegel, Marx, Nietzsche, Weber en Freud geïnspireerde sociologisch-filosofische analyse van de burgerlijk-kapitalistische samenleving, die o.a. door vertegenwoordigers van de Frankfurter Schule werd gebezigd. De theorie legde de nadruk op de culturele factoren in de ideologie van het kapitalisme. Doelstelling was niet alleen het geven van een verklaring voor de werkelijkheid, maar ook het veranderen van de werkelijkheid. De term kritische theorie verwees naar het essay, “Traditionelle und kritische Theorie”, van Max Horkheimer uit 1937. “Eigenzinnigheid, werk en geschiedenis” was een sleutelwerk binnen de Kritische Theorie. Continue reading →

In 1954, maakt de befaamde, Parijse uitgever, Bernard de Fallois (1926-2018), uit het niets melding van de vondst van vijfenzeventig bladen handgeschreven werk van Marcel Proust. Het leek om een voorstudie te gaan van de beroemde romancyclus, “À la recherche du temps perdu” , maar de vijfenzeventig bladen verdwenen gelijk weer uit zicht. Pas na het overlijden van De Fallois in 2018, werden ze in zijn nalatenschap gevonden en in 2021, geredigeerd en geannoteerd uitgeven door Gallimard. Nu zijn ze er in het Nederlands. Continue reading →

Alle 684 schilderijen die aan Rembrandt zijn toegeschreven of ooit werden toegeschreven, zijn in dit 496 pagina’s tellend boek bijeengebracht. Rembrandt, de meester: eindelijk volledig..

Continue reading →

In de filosofische traditie namen Friedrich Nietzsche en Martin Heidegger een unieke plaats in. Nietzsche ervoer de ineenstorting van de hoogste waarden en van alles wat we ooit voor waar hadden gehouden. Hij omschreef dit als het Europees nihilisme. Maar, het doel ontbrak, het antwoord op het “waarom”. Het was vooral Heidegger die de oorspronkelijke betekenis van het begrip “Aletheia” van de presocraten, verruimend benadrukte. Het “on-verborgen”, “on-verhuld” zijn van de dingen ontstond, volgens Heidegger, doordat de mens ze onthult, dat wil zeggen, dat de mens ze door middel van het waarnemen, onttrok aan het “Niets”.

Continue reading →

In 1923 kwam de naoorlogse periode ten einde en sloeg de stemming om naar wat de “roaring twenties” zouden worden, op weg naar de crash weer vijf jaar later. Het was een crisisjaar. In Duitsland culmineerden de bezetting van het Ruhrgebied, de enorme inflatie en de dreigende instorting van de Weimarrepubliek, in Hitlers Bierkellerputsch. In Spanje en Turkije kwamen sterke mannen aan de macht en in de VS was er een president die letterlijk de schandalen niet overleefde. Bijna overal kwam reactionair nationalistisch rechts op, zelfs in verzuild Nederland, waar links een pyrrusoverwinning boekte door de Vlootwet te torpederen.

Continue reading →

De Hohenzollern controverse gaat in Duitsland over de vraag hoe ex-keizer Wilhelm II en zijn familie zich in het interbellum tot het opkomend nationaalsocialisme hebben verhouden. Centraal in dit meesterlijk boek staat de vraag naar de houding van die familie tegenover de republiek en het nationaalsocialisme en de rol van de Duitse keizerlijke familie in de Tweede Wereldoorlog.

Continue reading →

Vóór 30 november 1943, werd Etty Hillesum (1914- ca. 30 november 1943), op 29-jarige leeftijd, in Auschwitz vermoord. Op 9 maart 1941, was de dan 27-jarige Etty Hillesum begonnen aan een dagboek. Terwijl de nazi’s haar als Joodse vrouw in Amsterdam steeds openlijker vervolgden, getuigde zij van een imponerende geestelijke vrijheid. Haar aantekeningen over liefde, erotiek, familierelaties, vriendschap, geloof, zinloze haat en lotsverbondenheid waren hoogstpersoonlijk, zeldzaam eerlijk, en tegelijkertijd volstrekt universeel. Continue reading →